“Bij een referendum zou geen tien procent België willen splitsen”: exclusief ‘West-Vlaams’ interview met premier Alexander De Croo

Dat de slinger niet mag doorslaan: dat zegt premier Alexander De Croo (Open VLD) die het negativisme over ons land hekelt. Hij pleit daarom voor een federale kieskring. Dat zal volgens hem de Belgische democratie versterken. De belaagde premier noemt dat zelfs een must voor een volgende regering. Ook straffe kost: De Croo pleit voor een a-politiek onderwijspact om het niveau weer omhoog te tillen.

“Doe mij maar een Brugse Zot.” Het is een ontspannen Alexander De Croo die op een koude maandagavond te gast is in het Kasteel van Loppem. Wit hemdje aan, maar geen das. Woordvoerder mee en twee bodyguards. “Helaas kan het niet anders”, zal de Brakelnaar daarover zeggen. Verder behoeft onze premier weinig egards. Het is een man die met beide voetjes op de grond staat.

Net zoals Vlaams minister-president Jan Jambon, vorige week onze gast, kent De Croo Loppem alleen bij naam. “En dan nog van de reeks die in jullie krant verschenen is. Ik wist wel dat ons land na de wereldoorlog een democratische kwantumsprong had gemaakt, maar ik wist niet dat deze beslissingen hier genomen zijn.” Dat hij geen geschiedenisvreter is, bekent hij. “Al moet ik één grote uitzondering maken: voor De Bourgondiërs van Bart Van Loo. Dat was een openbaring voor mij: geschiedenis kan dan toch meeslepend zijn.” (lacht)

Zoekt u graag de beslotenheid van kastelen op voor politieke onderhandelingen?

“Neen. Ten eerste omdat kastelen – hoe charmant ze ook zijn – iets van het verleden zijn. Maar ten tweede ook omdat het geen praktische gebouwen zijn. Daarom doe ik mijn onderhandelingen het liefst in de Wetstraat 16, waar ik alles voorhanden heb. Bovendien is de tijd voorbij dat je mensen kunt afsluiten van de buitenwereld.”

Waar werd uw regering gevormd?

“In de moderne vleugel van het Egmontpaleis, een gebouw in Brussel dat vaak gebruikt wordt voor diplomatieke conferenties. Rondom de grote vergaderzaal zijn er een 20-tal vertaalhokjes, wat heel praktisch is. Als je even één-op-één wil onderhandelen, dan kruip je in zo’n hokje. We hebben deze wel met papier moeten afplakken, want ze zijn van glas en dus doorzichtig. (lacht) Het is trouwens in zo’n hokje dat Paul Magnette (PS) en ikzelf beslist hebben wie er premier zou worden. Dat was de laatste knoop om door te hakken, nadat alle inhoudelijke punten afgevinkt waren. Het heeft maar enkele minuten geduurd. Magnette zei direct dat ik de logische premier zou zijn.”

We kunt wél!

Genoeg voorafjes. Of de premier akkoord gaat met de insteek van deze reeks? Hij wikt en weegt zijn woorden. “Ik ga akkoord dat België hervormd moet worden, maar niet meer dan andere landen. Wij, Belgen, hebben de neiging om bijzonder kritisch te zijn voor onszelf. Dat is een kwaliteit, maar de slinger mag niet doorslaan. In de politieke wereld is dat het geval. Daar heerst zo’n sfeer van: we kunt nie – om het in het West-Vlaams te zeggen. Terwijl ik zeg: we kunt wél! (op dreef) België heeft onwaarschijnlijke troeven – havens, universiteiten, innovatie, noem maar op. Er zijn maar weinig landen waar het verschil tussen rijk en arm zo klein is. Laat ons daar toch fier op zijn! België wérkt. Natuurlijk zijn er problemen, zoals élk land die heeft. En die moeten we aanpakken.”

Wat is uw politieke hervorming?

“Ik ga tegen de stroom invaren. Het is tijd om naar de mensen te kijken, en niet langer naar de instellingen. Decennialang hebben we in dit land gedacht dat regionaliseren gelijk stond aan vooruitgang. Dat blijkt niet zo te zijn. Kijk naar het klimaatbeleid: dat is vooral een interne krachtmeting geworden tussen de regio’s, waar niemand bij wint. Het is volgens mij tijd om de Belgische democratie te versterken. En dus moet je komen tot een federale kieskring. Dat moet dit land meer democratische legitimiteit geven. Want daar ontbreekt het vandaag aan.”

U wil zeggen dat wij hier in West-Vlaanderen ook voor u of voor Paul Magnette moeten kunnen stemmen?

(knikt) “Het slaat toch nergens op dat alleen de Oost-Vlamingen mijn beleid kunnen bestraffen of belonen? We hebben vandaag 150 parlementsleden. Ik zou één derde daarvan laten verkiezen vanop federale lijsten. Dat wil dus zeggen dat deze mensen over het hele land campagne moeten voeren, niet alleen in de eigen achtertuin. Dat zou ook eindelijk leiden tot een deftig politiek debat. De andere 100 mogen wel provinciaal verkozen blijven, zodat ook de band met de regio behouden blijft.”

Wil u dan ook opnieuw federale partijen?

“Of toch minstens partijen die sterker met elkaar verbonden zijn. Ook dat zou niet slecht zijn voor de werking van dit land. Maar ik wil vooral de focus verleggen van de instellingen naar de mensen. Als je een federale kieskring invoert, dan dwing je de politici om beter samen te werken. Dat is mijn overtuiging.”

Als dat uw overtuiging is, stapt u dan nog in een nieuwe regering zonder de invoering daarvan?

(even stil) “De volgende regering móet deze stap zetten. Voilà. Duidelijk genoeg? (glimlacht) Kijk: mijn regering heeft vooral beschermd in tijden van crisis en deels ook hervormd. De volgende regering zal méér moeten hervormen om het land sterker en beter te maken. Een van die dingen is de democratie versterken. De vraag die de regering zal moeten beantwoorden, is: welk land willen wij zijn? Ik zeg: een volwassen federaal land. Vandaag zijn we nog een puber. De invoering van een federale kieskring is cruciaal om die overgang te kunnen maken.”

“Ik daag de voorstanders uit om een referendum te organiseren. Geen tien procent zal zeggen dat ze dit land willen splitsen”

De N-VA wil een confederaal land. Is dat bespreekbaar voor u?

(feller) “Maar wie heeft er nu goesting om te leven in een experiment? Ik zie trouwens dat de N-VA gretig misbruik maakt van wat er hier in Loppem gebeurd is. Zij verwijzen naar honderd jaar geleden om ook vandaag de grondwet te kunnen passeren. Die redenering is compleet fout. Loppem was geen coup. Toen was er brede consensus in de samenleving over de hervormingen en dus was het aanvaardbaar om de grondwet te passeren. Vandaag is er totaal geen consensus over confederalisme of een splitsing van het land. Ik daag de voorstanders uit om een referendum te organiseren. Geen tien procent zal zeggen dat ze dit land willen splitsen.”

‘Confederaal rijmt op liberaal’ was nog niet zo lang geleden het motto van uw partij. Wat is er veranderd?

(droog) “De wereld is veranderd. Waarom zouden wij ons land nóg complexer maken? Ik ben wel voorstander van een eenvoudiger structuur. Ik wil graag praten over een federaal België met vier volwaardige deelstaten. Dat is volgens mij de richting die we op termijn uit moeten.”

Premier De Croo: “Ik wil graag praten over een federaal België met vier volwaardige deelstaten. Dat is volgens mij de richting die we op termijn uit moeten.” © Christophe De Muynck

Wat is uw economische hervorming?

(denkt na) “Als er vandaag één daad is van solidariteit, dan is het wel werken. Het zijn de werkenden die zorgen voor de sociale zekerheid, voor het onderwijs, enzovoort. Het is tijd om deze mensen beter te belonen. En hoe kan dat? Als ondernemingen goed boeren, dan worden aandeelhouders en directie beloond – en terecht. Maar werknemers worden dikwijls vergeten. En als een bedrijf dan toch een bonus uitreikt, dan houdt een werknemer daar weinig van over. Als de bonus 100 euro bedraagt, dan houdt hij misschien 30 euro over. (benadrukt) Dat is een belasting op succes. Waarom zouden wij een belasting op succes willen innen? Schaf dat af, of beperk dat heel sterk. Dat zou mijn hervorming zijn.”

Leuk voor die werknemer, maar zou deze hervorming een wezenlijk verschil maken voor onze samenleving, denkt u?

“Ja, toch wel, omdat ze kadert in een belangrijke boodschap, namelijk dat we werkenden meer moeten belonen. Als een bedrijf het goed doet, dan mag iedereen daarvan meegenieten. Het moet dus fiscaal veel aantrekkelijker worden om werknemers een bonus te geven. Dat zou ook via de tweede pensioenpijler moeten kunnen, of via aandelen. Het is natuurlijk niet de enige hervorming die we moeten doen. Als we meer mensen aan de slag willen, dan moeten we ook eindelijk de werkloosheidsuitkering beperken in de tijd, tot pakweg twee jaar.”

Bent u ontgoocheld dat de fiscale hervorming niet gelukt is? Dat had ook kunnen zorgen voor lagere lasten op arbeid en dus voor een beloning voor de werkenden.

“De bevoegde minister Vincent Van Peteghem (CD&V) en ikzelf hebben geprobeerd om een fiscale hervorming te realiseren. Maar als je op een bepaald moment voelt dat wat op tafel ligt een te zware budgettaire impact zal hebben, dan stop je beter. Liever geen hervorming dan een hervorming die de begroting nog dieper in het rood duwt.”

Wat is uw maatschappelijke hervorming?

“Wij hebben als land één belangrijke grondstof (wijst naar zijn hersenen). Als wij vandaag op zoveel domeinen wereldtop zijn, dan hebben we dat te danken aan ons onderwijs. We zien echter dat het niveau jaar na jaar afglijdt. Dat baart mij grote zorgen. Ik pleit daarom voor een onderwijspact dat los staat van het volgende regeerakkoord. Alle democratische partijen moeten samen met experten rond de tafel gaan zitten om een plan op te maken voor de komende tien jaar. In Zweden heeft men op die manier de pensioenhervorming aangepakt.”

Waarom zou u dat buiten het regeerakkoord houden?

“Omdat we onderwijs buiten de politieke wispelturigheid moeten houden. Depolitiseren, zeg maar. (op dreef) Waar denkt u dat de mensen van wakker liggen? Van een Vlaamse meerderheid in de federale regering of van het dalend niveau van het onderwijs? Als het niveau blijft dalen, dan zullen wij daar binnen twintig jaar allemaal de gevolgen van dragen. Daarom mag het geen politieke speelbal worden. Dit is té belangrijk.”

Zou u dan ook de minister depolitiseren? Met andere woorden: zet u een niet-politicus op die stoel?

“Dat kan, maar dat is geen must. De volgende Onderwijsminister moet vooral bereid zijn om het pact uit te voeren dat partijen en experten hebben opgesteld.”

Wat wil u inhoudelijk in dat pact zien staan?

“Ik denk dat we scholen en leerkrachten meer vrijheid moeten geven. Waarom wordt iemand leerkracht? Omdat hij of zij daar een passie voor voelt. Vandaag zitten zij vast in een veel te strak keurslijf. Dat is het probleem van onze samenleving geworden: alles willen controleren.”

Als u spreekt over de democratische partijen, wil u dan zeggen dat u Vlaams Belang en PVDA uitsluit?

“Ja. Een onderwijs dat gelooft in vrijheid, diversiteit en gelijke kansen, lijkt mij weinig compatibel met de extreme partijen.”

Kritiek filteren

De oefening is gemaakt. De kaarten zijn gelegd. De premier nipt nog een laatste keer van zijn Brugse Zot. De man lag de voorbije jaren dikwijls onder vuur. Dat hij wat harder lijkt geworden, zeg ik hem. Of is dat maar schijn? “Ik ga niet ontkennen dat ik vooral in het begin moeite had met de kritiek. Maar ik heb geleerd om te filteren. Als kritiek je niet meer raakt, ben je niet goed bezig. Maar je mag je niet laten raken door álle kritiek. Ik kijk van wie het komt. Als het komt van mensen die zelf in de vuurlinie staan, dan aanvaard ik het. De rest negeer ik. Ben ik harder geworden? Dat kan alhoewel. Michelle Obama kreeg ook ooit de vraag of leiderschap iemand verandert. Haar antwoord was: Ik denk dat het vooral meer onthult wie iemand echt is. Heel treffend, ook voor mij.”

Of hij soms toch ook heeft genoten van zijn bevoorrechte functie, vraag ik ten slotte. Een brede glimlach verschijnt op zijn gezicht. “Absoluut. Laat ons zeggen dat ik gemiddeld zes dagen op zeven met veel goesting opstond. Het was een voorrecht om zoveel mensen, bedrijven en instellingen te mogen bezoeken. Ik krijg daar telkens zoveel energie van. Ik ben meer dan ooit overtuigd geraakt van de sterkte van dit land. Ik hoop dat dat ook uit dit gesprek naar voren is gekomen!”

The post “Bij een referendum zou geen tien procent België willen splitsen”: exclusief ‘West-Vlaams’ interview met premier Alexander De Croo is provided by KW.be.