“Arme begijnen die met ‘spellewerk’ de kost moesten verdienen? Neen! Het waren veelal rijke vrouwen die leefden van de rente van hun eigendommen en opbrengsten van gezongen jaarmissen”, zegt de kunsthistorica Brigitte Beernaert, die 20 jaar in het begijnhof woont.
Toen Brigitte Beernaert (73) twintig jaar geleden haar huurcontract met de priorin van de benedictinessen ondertekende, stond er als voorwaarde in dat er geen man bij haar mocht logeren, zonder dat de zusters daarvan op de hoogte waren. “Ze vreesden een verstoring van hun ochtendmeditaties. De stad Brugge, die nu het domein beheert, heeft die voorwaarde wel geschrapt”, knipoogt de Brugse, die veertig jaar voor de dienst Monumentenzorg werkte en aan de wieg stond van Open Monumentendag in Brugge.
“De stad Brugge zit verveeld met het feit dat hier alleen vrouwen mogen wonen. Dat is een vorm van discriminatie ten opzichte van mannen. Maar de wachtlijst is nog lang genoeg. Ik stimuleer vriendinnen om zich kandidaat te stellen, zodat dit probleem niet acuut wordt. Alleenstaande vrouwen met jonge kinderen opvangen, kan een piste zijn, maar dit is nog niet afgetoetst met het stadsbestuur. Er is één uitzondering: naast de 32 vrouwen woont 1 man, de rector!”
We mogen het verkleinwoord ‘begijntje’ niet gebruiken, omdat hier ooit 2.000 sterke vrouwen huisden. Waren het geen mishandelde of rebelse vrouwen die een ‘sauvegarde’ vonden?
“Neen. In de eerste helft van de 13de eeuw woonden alleenstaande vrouwen samen op deze plaats, de Vinea, aan de rand van de oude, omwalde stad. Het waren sterke dames, die een bewuste keuze maakten en spiritualiteit zochten, maar geen non wilden worden. Een begijn moet geen eeuwige gelofte afleggen in tegenstelling tot kloosterzusters. Ze kon weer uittreden. Voor veel families kwam dit bovendien goed uit, ze waren de bruidsschat bij de eventuele uittrede niet kwijt.”
“Er hebben op deze plek 2.000 sterke vrouwen geleefd”
“In de middeleeuwen was het als vrouw, tenzij je een weduwe was, moeilijk om zelfstandig te ondernemen. De begijnen konden dat wel, ze kregen giften van rijke Brugse families, die in de begijnhofkerk begraven wilden worden. Onder de begijnen tref je de familienamen Bonin, Adornes en Van Eyck aan. Er leefden hier een Margareta en een Maria Van Ecyk. We hebben de verwantschap met de schilder Jan Van Eyck niet kunnen aantonen.”
Was de stad niet gekant tegen die onafhankelijke vrouwen, die wel bescherming genoten van de graaf en de Franse koning?
“De gravinnen Johanna en Margareta van Constantinopel ‘dwongen’ de heer van Assebroek om grond te verkopen aan de begijnen, omdat hij iets mispeuterd zou hebben. De Franse koning Filips de Schone plaatste het begijnhof in 1299 onder zijn koninklijke rechtspraak. Omdat de begijnen textiel goedkoper produceerden en verkochten, zagen de ambachten dat als oneerlijke concurrentie. Al voor het eind van de 14de eeuw verbood de stad de begijnen om nog langer laken te verkopen, ze mochten er wel nog produceren voor eigen gebruik.”
“Stad en graaf hadden respect voor het begijnhof als ‘sauvegarde’-plek. Toen in 1345 begijn Katelijne Vedelaers ‘tegen hare wille’ werd ontvoerd door haar huwelijkskandidaat en zijn broers werden ze opgepakt en gestraft.”
Wat maakt het begijnhof uniek?
“Ons land telt 26 begijnhoven, waarvan 13 werelderfgoed zijn. Brugge is de enige plek in België waar alleen nog vrouwen wonen. Rector Hoornaert deed tevergeefs een oproep tot continuïteit en heeft in 1927 ‘de dochters van de Kerk’ opgericht. Zij vonden in de jaren 60 aansluiting bij de benedictinessen. De overgebleven zusters hebben recent het gezelschap gekregen van drie Rwandese kloosterlingen van een andere kloosterorde.”
Waarom woont u hier?
(lacht) “Ik ben een ongetrouwde jonge dochter. Door mijn werk bij de dienst Monumentenzorg kwam ik vaak in contact met de zusters. Het was een bewuste keuze en ik zie het als een groot voorrecht om hier te mogen wonen. Ik woon al heel mijn leven in de binnenstad. Een echte Brugse woont binnen de muren! Mijn huurflat in de Hoefijzerlaan werd verkocht, ik moest op zoek naar een andere woonst. De enige voorwaarde was dat mijn hoge vitrinekast mee moest kunnen verhuizen. Ze past perfect in dit begijnenhuis. Alleen al voor het heerlijke zicht op het Minnewater woon ik hier heel graag. Elke ochtend open ik mijn raam en zie ik de hele wereld passeren!”
Hebt u geen last van toeristen?
“Persoonlijk weinig, nochtans zit er slechts enkel glas in de ramen. Ik woon in de steert van het begijnhof, bijna alle toeristen slaan dadelijk rechts af naar het groene middenplein. ’t Zijn vooral inwijkelingen die klagen over toeristen. Wat is er mooier dan een verliefd koppeltje te zien, dat elkaar ten huwelijk vraagt aan het Minnewater? In de wintermaanden sluiten de poorten om 18.30 uur en in de zomermaanden om 20.30 uur. In de begijnentijd luidde de grootjuffrouw elke avond om 21 uur de bel: het sein dat alle mannen moesten vertrekken.”
U bestudeert sinds oktober met acht vrijwilligers de meterslange archieven van het begijnhof.
“We proberen de namen van alle 2.000 begijnen op te lijsten. In de geschiedenis was het begijnhof geen luwteplek. Er was hier veel activiteit, er werd gewerkt, er waren een boerderij, een brouwerij en op een bepaald ogenblik twee schooltjes. Het zangkoor dat in de 13de eeuw werd opgericht kende veel succes en moest meerdere gezongen missen per dag begeleiden. De 24 ‘juffrouwen van het koor’ groeiden uit tot ware vedetten. We ontdekten ook minder fraaie begijnen: grootjuffrouw Elisabeth Astenet verduisterde in de 17de eeuw geld. Jacqueline van Elslande pleegde in 1717 criminele feiten. Wat ze misdeed, konden we nog niet achterhalen.”
The post “Ik heb hier een onbetaalbaar zicht op het Minnewater”: Brigitte woont al twintig jaar in het 800 jaar oude begijnhof is provided by KW.be.
