In het boek ‘Het verhaal van België in 100 beslissende plekken’ gaat auteur Jos Vandervelden op zoek naar het verhaal achter op het eerste zicht banale locaties die de geschiedenis van ons land mee in een beslissende plooi hebben gelegd. Een pak daarvan zijn in West-Vlaanderen te vinden. Wij zoomen in op vijf spraakmakende gebeurtenissen op West-Vlaamse bodem.
Houtem, hoofdkwartier van het vrije België
1915. Ruim 3,5 jaar lang, van 23 januari 1915 tot 15 oktober 1918 fungeerde de pastorie van Houtem, vandaag deelgemeente van Veurne, als het Groot Hoofdkwartier van het Belgisch leger. De middelpunt van wat toen nog het vrije stukje België was, zeg maar.
Daar, ver genoeg onttrokken van het front, nam het opperbevel van ons militair apparaat, met koning Albert I voorop, enkele cruciale beslissingen. Meerdere keren per week zagen de Houtemnaren hun vorst per paard arriveren.
Hij pendelde tussen De Panne en het grensdorpje en hield in de pastorij lange besprekingen met zijn stafchefs en zelfs toenmalig Frans president Poincaré.
Het onooglijke Houtem kreeg zelfs een militair vliegveld en de lokale herbergen draaiden, dankzij de vele soldaten, op volle toeren. Vandaag herinnert enkel een eenvoudig infobord en gedenkteken uit 1928 aan dit glorieuze stukje geschiedenis.
De intocht van koning Leopold I in De Panne
1831. Op 22 november 1830 besliste het Nationaal Congres van het toen nog piepjonge België dat ons land een monarchie moest worden. Een dik half jaar later, op 17 juli 1831, zette Leopold Georg Christian Friedrich van Saksen-Coburg-Saalfeld voet op grond van zijn nieuwe vaderland.
De Duitse prins was een dag eerder per postschip vanuit Engeland in het Franse Calais aangekomen, bij dag en dauw vertrok hij dan per koets richting de Belgische grens. Óver het strand, want die was beter berijdbaar dan de gammele verbindingen in het binnenland. Rond 11 uur hield het koninklijk konvooi hald aan de zogenaamde trek-ip in De Panne – toen nog een gehucht van Adinkerke, waar vissersboten naar boven werden getrokken.
Ter hoogte van de afspanning L’Alliance werd de nieuwbakken vorst feestelijk onthaald en kreeg hij een bos bloemen uit handen van een als nimf verkleed meisje.
Exact op de plaats waar Leopold I bijna tweehonderd jaar geleden uit zijn koets stapte, is vandaag een imposant monument te vinden: een bronzen beeld van de eerste koning der Belgen dat onder een reusachtig portiek staat: symbool voor de toegangspoort naar ons land.
Geluveld leverde de eerste vrouwelijke burgemeester
1921. De Eerste Wereldoorlog smeulde nog steeds na en op politiek vlak werden enkele gedurfde beslissingen genomen. Het lang bepleite enkelvoudig stemrecht werd eindelijk ingevoerd en bij de gemeenteraadsverkiezingen van april 1921 mochten vrouwen voor het eerst stemmen.
Liefst twee miljoen dames trokken naar de stembus én zagen hoe een West-Vlaamse het toch allereerste vrouwelijke burgemeester van dit land schopte. Léonie Keingiaert de Gheluvelt mocht zich burgermoeder van Geluveld noemen, al duurde het nog 21 september van datzelfde jaar vooraleer ze de sjerp mocht omgorden.
Op 16 oktober 1921 werd ze door haar inwoners ingehuldigd. Een gebeurtenis waarvoor zelfs toenamaig premier Carton de Wiart naar de Westhoek afzakte. Haar eerste toespraak rondde ze af met de woorden Voorwaarts met God, voor Geluveld en ons geliefde België, maar Léonie kreeg flink at tegenkanting.
Als volbloed liberaal stond ze lijnrecht tegenover de lokale pastoor Michel Delrue, die haar in zijn preken zelfs een oure. Bij de daaropvolgende verkiezingen moest Keingiaert de duimen leggen, maar in 1932 veroverde ze het burgemeesterschap opnieuw.
Toen ze in 1966 op 81-jarige leeftijd stierf, was ze nog steeds gemeenteraadslid. Vandaag staat er een borstbeeld van haar op de hoek van het Geluveldse Dorpsplein.
Een koppige Leopold III in Wijnendale
1940. De roemrijke geschiedenis van het kasteel van Wijnendale in Torhoutgaat bijna duizend jaar terug. In 1085 trok Robrecht de Fries er een eerste houten fort op, vele Vlaamse graven zouden in zijn voetsporen volgen.
Het laatste bepalende moment dateert van de ochtend van 25 mei 1940. Een dag eerder was koning Leopold III er neergestreken, koning der Belgen en oppebevelhebber van onze troepen die de Duitsers het hoofd moesten bieden. Rond 4.30 uur ‘s ochtends kwamen vier Belgische ministers, onder wie premier Pierlot en minister Spaak, bij het grachtenkasteel aan om de koning te overtuigen het land te verlaten en zo niet in Duitse handen te vallen.
Tevergeefs, want Leopold III koos ervoor om bij volk en leger te blijven, werd krijgsgevangen genomen en gedwongen tot een verblijf in het paleis van Laken. Anno 2025 is het decor van weleer nog steeds intact. Het kasteel van Wijnendale is beschermd en gedeeltelijk tot museum omgebouwd. Blikvanger zijn vijf poppen die de vier bewuste ministers en Leopold III moeten voorstellen…
Léon Degrelle en de Coup van Kortrijk
1935. De Patria, het indrukwekkende witte stadspaleis op een van de hoeken van de Grote Markt van Kortrijk, vormde in het weekend van 2 en 3 november 1935 het decor voor het jaarlijks congres van de Katholieke Partij. Maar die liep niet zoals voorzien, met dank aan één man: Léon Degrelle, een jonge en brutale politicus uit de Ardennen.
Hij was eerder aan het hoofd gezet van het katholieke tijdschrift Rex, maar werd steeds radicaler. Tijdens de eindconclusies van de eerste congresdag ondernam Degrelle, samen met enkele honderden Rex-aanhangers, een tot in de puntjes uitgevoerde actie. Die blokkeerden alle deuren en vanuit het publiek nam Degrelle het woord.
Hij vroeg de oude katholieke leiders hun plaats af te staan aan de jonge generatie. De Coup van Kortrijk betekende uiteindelijk de doorbraak van Degrelle, die zich van de Katholieke Partij afscheurde en met Rex bij de verkiezingen van 1936 liefst 21 zetels in de Kamer wegkaapte.
Hij bracht Mussolini en Hitler een bezoek en bij het begin van de Duitse bezetting kozen de rexisten resoluut voor collaboratie. Maar zijn start, die beleefde hij dus in hartje Kortrijk. Vandaag biedt de Patria onderdak aan zes luxe-appartementen en een kunstgalerij.
‘Het verhaal van België in 100 beslissende plekken’ is uitgegeven bij Pelckmans, telt 500 pagina’s en kost 39,50 euro.
The post Hier werd de Belgische geschiedenis mee bepaald: vijf West-Vlaamse spraakmakende plaatsen in beeld is provided by KW.be.
